Żadne słowa nie są w stanie cofnąć historii ani tego, co się stało, uczynić niebyłym. Jednak Kościół, piętnując z profetyczną odwagą nieprawości współczesnego świata, musiał wreszcie podjąć rozrachunek także z własną przeszłością po to, by wzmocnić swoją wiarygodność. Poznanie prawdy, także najtrudniejszej, wyzwala, a zapominanie zniewala.

Golgota ostatnich dni Jana Pawła II miała miejsce w okresie Wielkiego Tygodnia oraz w Oktawie Wielkanocnej. Zmarł w wigilię Niedzieli Miłosierdzia Bożego, którą sam ustanowił. Rozstanie z tym światem było dla niego - jak sam to określił w testamencie - "narodzinami dla innego świata, dla świata przyszłego, którego znakiem decydującym, wymownym jest dla nas Zmartwychwstanie Chrystusa".

To co się stało w Polsce i na świecie w dniach śmierci Jana Pawła II i bezpośrednio po niej, winno być przedmiotem głębokiego rozeznania, prowadzonego w całej wspólnocie Kościoła i we wspólnotach poszczególnych ruchów i środowisk chrześcijańskich. Był to niezwykły czas w dziejach Kościoła, porównywalny do wielkich ruchów ożywienia religijnego, jakie znamy z historii.

Dla mnie kluczowe w zrozumieniu głoszonego przez Jana Pawła II modelu świętości jest zdanie pochodzące z homilii wygłoszonej na placu Zwycięstwa w Warszawie podczas pierwszej pielgrzymki do ojczyzny: "Człowieka nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa. A raczej - człowiek nie może siebie sam zrozumieć bez Chrystusa. Nie może zrozumieć, ani kim jest, ani jaka jest jego właściwa godność...".